Walenie Cetacea

Walenie Cetacea

Rząd ssaków obejmujący dwa podrzędy: fiszbinowce i zębowce, wyspecjalizowane zwierzeta żyjące wyłącznie w środowisku wodnym, spotykane w morzach całej kuli ziemskiej. Niektóre gatunki strefy tropikalnej żyją w rzekach.

Systematyka:

Królestwo: zwierzęta
Typ: strunowce
Podtyp: kręgowce
Gromada: ssaki
Podgromada: ssaki żyworodne
Szczep: łożyskowce
Rząd: walenie
Podrząd: fiszbinowce
Podrząd: zębowce

Pochodzenie:

Walenie pochodzą od zwierząt lądowych i wtórnie przystosowały się do życia w wodzie. Pierwsze prawalenie pojawiły się w okresie między 55 i 34 mln lat temu. Wprawdzie ich rodowód nie jest oczywisty, jednak przypuszcza się, że wywodzą się one od drapieżnych parzystokopytnych.
Najstarsze skamieliny datuje się na 53 mln i należały one do najwcześniejszych przodków waleni, którzy posiadali jeszcze nogi i byli w stanie wychodzić na ląd. W 2001 roku odkryto w Pakistanie dwie ważne skamieliny, Rodhocetus balochistanensis i Artiocetus clavis, mogące rzucić więcej światła na ewolucję waleni. Oba gatunki stanowią formę pośrednią między lądowymi kopytnymi i waleniami i są dowodem na to, że najbliższymi lądowymi krewnymi waleni są hipopotamy. Współczesne walenie i hipopotamy nie są do siebie podobne, jednakże wykazują pewne cechy wspólne. Hipopotamowate dzielą swój czas między wodę i ląd, niektóre wczesne walenie robiły to samo. Młode hipopotamy pływają zanim jeszcze nauczą się chodzić, zarówno hipopotamy, jak walenie, karmią młode pod wodą. Zarówno jedne, jak i drugie są bezwłose, nie pocą się, a samce w obu wypadkach mają jądra ukryte wewnątrz ciała, a nie umieszczone na zewnątrz, w mosznie.
40 mln lat temu zaczęły występować walenie prowadzące prawdziwie morski tryb życia z daleka od lądu (Basilosaurus).

Budowa ciała:

Ciało waleni jest nieowłosione, wydłużone, wrzecionowate o opływowym kształcie.Kształtem przypominają ryby, osiągają rozmiary od 1,2 do 33 m długości.
Tak wielkie rozmiary tych zwierząt są efektem adaptacji do środowiska życia. Stosunek powierzchni do masy ciała pozwala na zatrzymanie większej ilości ciepła niż ma to miejsce u mniejszych zwierząt, u których duża część ciepła jest tracona przez skórę.
Pod sprężystą, grubą skórą waleni, znajduje się gruba warstwa podskórnej tkanki tłuszczowej, spełniającej rolę termoizolacyjną, o grubości od 5 do 70 cm. Poza ochroną przed utratą ciepła, gruba warstwa tłuszczu stanowi rezerwuar energii zużywanej podczas bardzo długich wędrówek.
Głowa waleni jest stosunkowo duża. Zwierząta te nie posiadają małżowin usznych, a kość nosowa przesunięta jest w kierunku czoła, nozdrza (u zębowców połączone w jeden otwór) znajdują się na głowie. Szyja jest krótka, a kręgi szyjne są częściowo zrośnięte (wyjątek Białucha), tułów walcowaty, okrągły w przekroju, zwężający się ku tyłowi.
Kończyny przednie uległy przekształconiu w płetwy, przy czym kości ramienia i przedramienia skrócone, kości dłoni zazwyczaj wydłużone. Kończyny tylne są zredukowane, resztki ich zachowały się jedynie w obrębie pasa miedniczego, u wielorybów gładkoskórych w postaci luźnych elementów kostnych w mięśniach. Płetwa ogonowa jest pozioma i pozbawiona kośca, zbudowana ze sztywnej tkanki łącznej. U niektórych gatunków występuje płetwa grzbietowa pomagająca w zachowaniu stabilności również pozbawiona szkieletu.
Szkielet waleni jest lekki, gąbczasty, przesycony tłuszczem.Poruszają się dzięki ruchom płetwy ogonowej, osiągają prędkość od 3,5 km/godz. (wieloryby gładkoskóre) do 50 km/godz. (delfiny).

Zmysły:

W związku z wodnym trybem życia walenie mają zredukowane narządy powonienia i zmysł węchu jest bardzo słaby. Redukcji uległy u nich także gruczoły ślinowe i muszle uszne.
Oczy małe, dostosowane budową do widzenia w środowisku wodnym, m.in. dzięki kulistej soczewce, u niektórych gatunków częściowo zredukowane.
Pod wodą widzą na odległość 1 m, na powierzchni 2,5 m, a widzenie barwne jest bardzo ograniczone. Niektóre gatunki mogą skupiać oczy na przedmiocie znajdującym się przed nimi, inne mogą niezależnie poruszać gałkami ocznymi. Niektóre słodkowodne delfiny są natomiast prawie lub całkowicie ślepe.
Bardzo dobrze rozwinięty jest natomiast u waleni zmysł słuchu.
Zębowce posługują się hydrolokacją - emitują dźwięki wysokiej częstotliwości, które odbijają się od przedmiotów. Dźwięki powstające podczas wydmuchiwania powietrza przez nozdrza są skupione przez zbiornik tłuszczowy na czole (tzw. melon), który działa na zasadzie soczewki. Odbite od różnych obiektów dźwięki trafiają do ucha środkowego przez kanał tłuszczowy w wydrążeniu szczęki dolnej. Dzięki analizie odbitego echa, w mózgu powstaje dokładny obraz otoczenia.

Fiszbinowce również wydają różnorodne dźwięki, ale ich znaczenie nie zostało jeszcze dokładnie zbadane. Porozumiewają się one szeroką gamą dźwięków, często układającymi się w "pieśni"" - pieśni samców długopłetwowców, wydawane w czasie sezonu rozrodczego - składajace się z naprzemiennych serii wysokich i niskich tonów. Poszczególne gatunki wydają odmienne głosy: na przykład finwal emituje dźwięki niesłyszalne dla ludzkiego ucha, które docierają na olbrzymie odległości (woda lepiej transmituje dźwięki niż powietrze).
Badając humbaki odbywające gody u wybrzeży Hawajów, stwierdzono, że jakkolwiek każdy wieloryb ma swoją charakterystyczną kompozycję "pieśni", to wśród danej społeczności istnieją tematy powtarzające się w pieśniach poszczególnych osobników, a będące charakterystycznymi tematami dla danej społeczności. Co więcej melodia tych pieśni nie jest satała lecz zmienia się co sezon; nowy sezon godowy to nowy repertuar - nowe tematy wśród społeczności i nowe pieśni poszczególnych osobników.

Oddychanie:

Walenie oddychają raz na 2-4 minuty, potrafią nurkować na głębokość ponad 1000 m (kaszalot 1134 m), najbardziej wytrwałe gatunki wytrzymują pod wodą przez 90 minut.
Walenie wykształciły doskonałe mechanizmy pozwalające im na długie przebywanie pod wodą gdzie nie mają dostępu do tlenu atmosferycznego. Wymiana gazowa podczas jednego oddechu dochodzi do 90%, co pozwala na duże przerwy między kolejnymi oddechami, a w ich mięśniach znajduje się bardzo dużo hemoglobiny, która magazynuje tlen (stąd czerwona barwa mięsa wielorybów).
Podczas nurkowania akcja serca zostaje spowolniona, a ciśnienie wody wypycha krew z naczyń znajdujących się pod skórą do narządów wewnętrznych. Ciśnienie oddziałuje również na płuca, wypychając powietrze do tchawicy i nozdrzy, gdzie jego część jest absorbowana przez pianistą wydzielinę nabłonka wyściełającego przewody oddechowe.
Wydech następuje pod znacznym ciśnieniem. Walenie podpływają ku powierzchni wody i otwierają otwory nosowe. Sprężone, wilgotne, gorące powietrze tworzy słup pary wodnej o wysokości do 8 m, o kształcie charakterystycznym dla danego gatunku.

Termoregulacja:

Ochronę przed utratą ciepła zapewnia gruba warstwa tłuszczowa pod skórą i korzystny stosunek powierzchni ciała do jego masy. Mechanizmem regulującym temperaturę wewnątrz ciała jest tłoczenie krwi do płetw gdzie uwalniane jest ciepło poprzez cieńszą (pozbawioną grubej podskórnej warstwy tłuszczu) skórę w tych miejscach (ochrona przed przegrzaniem) i kumulowanie jej wewnątrz ciała (ochrona przed utratą ciepła).

Odżywianie:

Sposób odżywiania waleni znajduje swój wyraz w budowie aparatu gębowego, od którego typu pochodzą nazwy dwóch podrzędów waleni: fiszbinowce i zębowce (patrz niżej)
Żołądek trójkomorowy, długie jelita. Pokarm jest połykany w całości, co wymaga długiego procesu trawienia.

Rozmnażanie:

Niektóre walenie, w tym wieloryby fałdowce (np. długopłetwiec) rozmnażają się w zimie. Migrują wtedy z letnich żerowisk w wodach podbiegunowych do mórz tropikalnych (zazwyczaj w pobliżu archipelagów lub wybrzeży), gdzie samice rodzą młode, po czym zostają prawie natychmiast zapłodnione. Na wiosnę wracają do zimnych mórz by żerować.
Inne walenie też rozmnażają się sezonowo, ale nie migrują.
U wszystkich przedstawicieli rzędu kopulacja trwa bardzo krótko. Penis samca jest ukryty w jamie ciała, a erekcja następuje na skutek działania mięśni.
Ciąża, zależnie od gatunku, trwa 8-16 miesięcy, młode dobrze rozwinięte, przystosowane do samodzielnego poruszania się w wodzie, dojrzewają w wieku 3-4 lat.
Po narodzinach matka, a u niektórych gatunków także reszta grupy towarzyszy maluchowi w drodze ku powierzchni, gdzie bierze on swój pierwszy oddech.
Młode karmione są do czasu, gdy mogą samodzielnie pobierać stały pokarm. Sutki są ukryte najczęściej w jamie ciała, a mleko

Wiele gatunków odbywa wędrówki sezonowe w poszukiwaniu pożywienia bądź miejsc rozrodu. Żyją zazwyczaj w niewielkich stadach. Potrafią porozumiewać się pomiędzy sobą dzięki wydawanym odgłosom. Podwodne przeszkody, a także pożywienie lokalizują przy pomocy echolokacji. Odznaczają się niezwykle wysoką inteligencją.

Istnieje ok. 92 gatunków, spośród których największy jest płetwal błękitny. W Bałtyku występuje morświn, inne gatunki, m.in. wal butelkonosy, spotykane są sporadycznie. Walenie zagrożone są wyginięciem, głównie wskutek polowań (wielorybnictwo). Wszystkie gatunki objęte są ochroną (przepisy Konwencji Waszyngtońskiej - CITES).

Fiszbinowce Mysticeti

Żyją we wszystkich oceanach przy czym najczęściej spotykane są w strefach podbiegunowych. Wszystkie gatunki podejmują corocznie wędrówki. Lato spędzają żerując w zimnych wodach na wysokich szerokościach. Jesienią odpływają do cieplejszych obszarów, gdzie odbywa się parzenie i poród. Poza miejscami żerowania fiszbinowce odżywiają się rzadko lub poszczą przez miesiące.
Do fiszbinowców zalicza się największe ssaki morskie i własnie ich rozmiary są cechą charakterystyczną podrzędu. Osiągają długość od 6,5 metra do 33 metrów jak płetwal błękitny, który w ogóle jest największym ssakiem, jaki żył kiedykolwiek na Ziemi.
Głowa, na szczycie którejznajdują się dwa otwory nosowe jest bardzo duża w stosunku do reszty ciała. Zarówno górna szczęka jak i żuchwa są bardzo wydłużone.
Ciało wielorybów gładkoskórych jest krępe i względnie krótkie, głowa stanowi połowę długości całego ciała. Fałdowce natomiast mają długi, smukły tułów i krótsze fiszbiny.
Nazwa fiszbinowce pochodzi od fiszbinów, czyli rogowych płyt w szczękach, służących do odfiltrowania planktonu z wody. Zęby u żyjących gatunków są obecne jedynie w okresie embrionalnym, są jednak znane kopalne gatunki fiszbinowców z zębami zamiast fiszbinu.
Fiszbinowce mają dwa rzędy rogowych płyt (130 -140) na górnej szczęce. Wewnętrzne krawędzie płyt pokryte są szczecinkami służącymi do filtrowania pokarmu z wody.

Fiszbinowce odżywiają się przeważnie planktonem, szczególnie krylem. Niektóre gatunki jedzą także ryby. W trakcie żerowania, zwierzę nabiera dużą ilość wody do paszczy. Następnie wyciska ją przy zamkniętych szczękach przez fiszbin, który zatrzymuje zawarte w wodzie zwierzęta. Inne sposoby odżywiania to filtrowanie ze stale otwartą paszczą (np. wieloryby gładkoskóre) oraz filtrowanie mułu z dna (pływacz szary).

Do fiszbinowców zalicza się cztery (czasami trzy) rodziny:

* wieloryby gładkoskóre (Balaenidae) - mają gładki brzuch i szczególnie dużą głowę; brak płetwy grzbietowej
* wieloryby gładkoskóre karłowate (Neobalaenidae) - jeden rodzaj z właściwościami pośrednimi między wielorybami gładkoskórymi a fałdowcami (gładki
brzuch, płetwa grzbietowa), zaliczany czasami do tych pierwszych.
* pływaczowate (Eschrichtiidae) - jeden gatunek żyjący blisko wybrzeży
* fałdowce (Balaenopteridae) - mają gardło pokryte fałdami, tworzące wielką kieszeń; mają płetwę grzbietową; największe walenie.

PŁETWAL BŁĘKITNY Balaenoptera musculus

Dorosłe osobniki tego gatunku osiągają długość do 33 metrów i wagę nawet do 180 ton. Ze względu na specyficzne pigmenty znajdujące się w skórze, płetwal błękitny w zależności od pory dnia i kąta padania słońca przybiera kolory od żółtego, poprzez różowy i szary aż do czarnego.
Płetwale żywią się głównie krylem, mogą go zjeść nawet do 8 ton dziennie. Płetwale wpływają w ławicę z otwartą paszczą i rozszerzają gardziel czterokrotnie, dzieki temu mogą pomieścić w swoim gardle 40-50 ton wody i krylu. Żerują głównie w lecie w pobliżu zasobnych wód polarnych.
Dojrzałość płciową osiągają w wieku około 10 lat. Mają wtedy ponad 22 m długości. Samice rodzą jedno młode, noworodek ma zwykle około 7 m. długości.
Płetwale błękitne są samotnikami, w czasie żerowania mogą tworzyć lużne grupy. Te niezwykłe stworzenia nie mają naturalnych wrogów, największym ich utrapieniem jest człowiek. To właśnie wielorybnicza działalność człowieka spowodowała przetrzebienie populacji prawie do granicy wymarcia gatunku. Od 1965 roku Płetwale błękitne są objęte ścisłą ochroną.

WAL SZARY (Pływacz szary) Eschrichtius robustus

Jest znany przede wszystkim z tego, że przemierza ogromne odległości migrując z Północy na Południe wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. W trakcie swojej podróży jest w stanie pokonać odległość 16.000-22.530 km. Żadne inne zwierzę nie podróżuje tak daleko.
Swoją podróż wal szary rozpoczyna jesienią, kiedy temperatura w wodach okołobiegunowych zaczyna spadać. Od maja do listopada wieloryby te spotkać można w bogatych w pożywienie wodach Morza Beringa i Beauforta. Na gody wybierają zwykle cieplejsze akweny, np: okolice Półwyspu Kalifornijskiego, tam też zwykle rodzą się młode wale.
Wale szare osiągają długość 14 m. i wagę 15-35 ton. Samice są zwykle większe od samców. Zwykle mają ciemnoszarą skórę pokrytą jasnymi cętkami, żyją około 50 lat. Dojrzałość płciową osiągają mniej więcej w wieku 5-7 lat.

Amerykańscy wielorybnicy odkryli obecność tych wielorybów przy brzegu Ameryki już w latach 50tych XIXw. Wtedy też rozpoczęto połowy wali szarych na tak masową skalę, że zaledwie w ciągu 18 lat doprowadzono gatunek do granicy wyginięcia.
Wprowadzony w 1946 roku zakaz komercyjnych połowów wielorybów pomógł odrodzić populację wala szarego. Obecnie liczebność populacji szacowana jest na około 21 tys. osobników. Jest to jedyny przedstawiciel fiszbinowców, którego liczebność znacząco zwiększyła się od momentu wprowadzenia zakazu na komercyjne połowy wielorybów.
.

WIELORYB GRENLANDZKI, wal grenlandzki Balaena mysticetus

Ssak morski zaliczany do rodziny wielorybów gładkoskórych, występujący bardzo nielicznie w subarktycznej strefie Oceanu Atlantyckiego i Spokojnego.
Osiąga długość do 20 m, przeciętnie 15-16 m. Samce nieco mniejsze od samic. Ubarwienie czarne lub ciemnoszare, spód białoszary. Głowa ogromna, stanowiąca ok. 1/3 długości ciała, płetwy grzbietowej brak, płetwy piersiowe do 2 m długości. Płaty fiszbinu niezwykle długie, osiągają 4-5 m długości, są czarno ubarwione, liczba ich dochodzi do 800. Wieloryb grenlandzki jest aktywny w dzień, żyje w niewielkich stadach lub pojedynczo, nigdy nie opuszcza wód strefy arktycznej. Żywi się głównie eufazją.
Jest jednym z najwolniej pływających gatunków ssaków morskich, nie przekracza prędkości 5-8 km/godz. Ciąża trwa 9-10 miesięcy, samica rodzi 1 młode o długości ok. 4-5 m, które dojrzewa w wieku ok. 10 lat. Według najnowszych badań przeprowadzonych w 2000 roku przez naukowców z Monterey Bay Aquarium w Kalifornii wieloryby grenlandzkie są najdłużej żyjącycmi ssakami. Dotychczas uważano, że żyją one 80-100 lat. Aby potwierdzić tą hipotezę naukowcy przeprowadzili pomiary kwasów aminowych pobranych z oczu zmarłych wielorybów oraz zbadali skład tranu osobników złowionych przez Eskimosów Inupiat. Okazało się, że badane wieloryby miały od 135 do 211 lat. W ich tranie wykryto drobne kawałki łupków i kości z których dawni Eskimosi wyrabiali harpuny (na stalowe przeszli w latach 80. XIX w.), okazało się więc, że na zabite w 2000 roku okazy wielorybów polowano już przed 120 laty.
Chroniony prawem Konwencji Waszyngtońskiej (CITES).

Zębowce Odontoceti

Są grupą o wiele bardziej zróżnicowaną niż fiszbinowce. Do zębowców należy 90% wszystkich gatunków waleni. Podrząd obejmuje delfiny (w tym orki), delfiny słodkowodne, narwale, morświny (jedyne walenie występujace w Bałtyku), kaszaloty i wale dziobogłowe. Większość gatunków ma średnie rozmiary, chociaż kaszalot osiaga 18 m długości.
Charakterystyczne cechy to zęby zamiast fiszbinów występujących u fiszbinowców oraz melon. Głowa zębowców wydłużona jest ku przodowi w pysk przypominający dziob. Na szczycie głowy znajduje się pojedynczy otwór nosowy (w przeciwieństwie do fiszbinowców z dwoma otworami), wyjątkiem jest tu kaszalot, którego otwór nosowy znajduje się z przodu głowy.
Zęby zębowców są niezróżnicowane (homodontyczne), nie zachodzi też wymiana uzębienia (jedna generacja zębów). Każdy ząb ma pojedyńczy korzeń.
W kształcie zębów istnieją wielkie różnice pomiędzy gatunkami.
Podczas gdy większość ma dużą ilość identycznych zębów, do 100 u niektórych delfinów, istnieją też walenie jak narwal, u którego jedyny ząb tworzy długi róg, lub prawie bezzębne wale dziobogłowe z niezwykle ukształtowanymi zębami u samców.
Zębowce polują na ryby, głowonogi, a niektóre także na ssaki morskie. Gatunki odżywiajace się rybami (w tym orki, które ponadto polują na inne walenie oraz foki) mają zazwyczaj dużo, stożkowatych zębów, te które odżywiaja się głowonogami maja nieliczne zęby, a kaszalot, którego głowny pokarm stanowią kalmary posiadają funkcjonalne zęby tylko w żuchwie.
Wszystkie zębowce posługują się hydrolokacją - hydrolokacja, większość żyje w grupach liczących od kilku do tysiąca osobników.
Zębowce podzielone są na siedem rodzin:

* delfiny oceaniczne (Delphinidae)
* delfiny słodkowodne (Platanistidae)
* morświnowate (Phocoenidae)
* narwalowate (Monodontidae)
* wale dziobogłowe (Ziphiidae)
* kaszalotowate (Physeteridae)
* kaszaloty małe (Kogiidae)

Ponieważ gatunki delfinów słodkowodnych nie są blisko spokrewnione, niektórzy zoolodzy rozdzielają tę grupę na cztery rodziny po jednym gatunku:

* Iniidae - Inia geoffrensis - inia
* Lipotidae - Lipotes vexillifer - delfin chiński
* Platanistidae - Platanista gangetica - suzu
* Pontoporiidae - Pontoporia blainvillei - delfin mały

Delfiny oceaniczne, delfinowate Delphinidae

Rodzina ssaków wodnych z rzędu waleni i podrzędu zębowców. Należą do niej delfiny oceaniczne i przybrzeżne, których naturalnym środowiskiem życia jest woda słona.
Zwierzęta te mają wrzecionowate ciało, o długości od 1 do 5 m (największe do 8 m), wydłużone szczęki uzbrojone w liczne stożkowe zęby.
Gruczoły skórne delfina wydzielają śluz zmniejszający opór środowiska i umożliwiający im osiągać zadziwiające prędkości. Na końcu ogona znajduje się fałd skórny, pełniący funkcję poziomej płetwy ogonowej; jest to główny narząd ruchu delfina.
Delfiny mają duży mózg o silnie pofałdowanej korze mózgowej. Wypukłość czoła stanowi melon - narząd pełniący rolę soczewki akustycznej - hydrolokacja

Płuca delfina są proporcjonalnie niewiele większe od ludzkich (około 1,5 raza), jednak delfiny wykorzystują tlen efektywniej i magazynują go w mięśniach,
Kolor ciała delfinów typowo składa się z różnych odcieni szarości. Grzbiet jest wyraźnie oddzielony od reszty ciała ciemniejszym ubarwieniem, brzuch jest jaśniejszy.
Delfiny są drapieżnikami, ich pożywienie stanowią ryby (najczęściej sardyny, makrele, śledzie, dorsze), głowonogi (ośmiornice, mątwy, kałamarnice) a także skorupiaki i robaki. Chwytają ofiarę przy pomocy stożkowatych zębów, a następnie połykają w całości. Gatunki o wydłużonym pysku z wieloma małymi zębami polują przede wszystkim na ryby, a delfiny o krótkich pyskach z mniejszą liczbą zębów chwytają zazwyczaj głowonogi. Wyjątkiem jest orka, największy przedstawiciel rodziny delfinowatych, która poluje głównie na zwierzęta stałocieplne: foki, pingwiny i inne walenie. Duże skupiska delfinów występują w pobliżu prądów wznoszących, gdyż wypływająca na powierzchnię woda z dna jest bogata w substancje odżywcze i stanowi pożywkę dla planktonu, który przyciąga ławice ryb.
Delfiny są znakomitymi pływakami, poruszają się dzięki ruchom całego ciała w dół i w górę, a pomagają im w tym silne płetwy ogonowe. Płetwy brzuszne służą do sterowania i pomagają w utrzymaniu równowagi. Delfiny potrafią osiągać prędkości zbliżone do 50 km/h. Często wyskakują ponad powierzchnię wody.Delfiny żyją w gromadach (czasem w parach). Liczba osobników w grupie nie jest stała, niektóre osobniki opuszczają stado i przyłączają się do innego. Na miejscach bogatych w pożywienie gromady mogą łączyć się w stada liczące nawet do tysiąca osobników. Często też z powodu małej ilości pożywienia na danym terytorium duże stada dzielą się na mniejsze.
Delfiny potrafią stosować taktykę w polowaniu.
Delfiny są mniej aktywne w nocy. Zamykają wtedy oczy na przemian, by dać odpocząć poszczególnym partiom mózgu. Czasem jednak dostosowują się do zwyczajów swoich ofiar i polują także w nocy.
Organy rozrodcze usytuowane są w fałdach skóry na brzuchu. Delfiny nie tworzą trwłych związków i jako jedne z nielicznych zwierząt uprawiają seks dla przyjemności, podczas zabaw. Samice parzą się tylko co cztery do pięciu lat. U samców cykl płciowy powtarza się co rok. W tym czasie samiec może zapłodnić więcej niż jedną samicę. Ciąża trwa kilka miesięcy w zależności od gatunku,zwykle około roku. Przed porodem samica oddala się od stada, czasem towarzyszy jej inna samica, która pomaga przy porodzie. "Samica-akuszerka" jest później jedynym delfinem dopuszczanym w pobliże potomka. Poród odbywa się pod powierzchnią wody, trwa od pół do dwóch godzin. Młode rodzi się zwykle ogonem naprzód. Po porodzie młode wypływa na powierzchnię, żeby zaczerpnąć powietrza. Samica delfina ma dwa sutki położone na brzuchu. W odróżnieniu od ssaków lądowych młode delfiny nie ssą - mleko wciskane jest do sutków i pyska oseska w wyniku skurczów mięśni matki. Cielę pobudza gruczoły mleczne poprzez dotknięcie sutka. Młody delfin ssie mleko przez ponad dwa lata. Przeciętna długość życia delfinów pospolitych i butlonosych wynosi około 20 lat, ale niektóre gatunki dożywają nawet 50 lat.

ORKA Orcinus orca

Waleń z podrzędu zębowców, rodziny delfinów oceanicznych (Delphinidae). Duże, charakterystycznie ubarwione zwierzę o silnie rozwiniętej płetwie grzbietowej (zwłaszcza u samców, u których dochodzi ona do 1,8 m) i długich, zaokrąglonych, wiosłowatych płetwach piersiowych (u samców powierzchnia płetwy znacznie większa) - wykazuje więc duży dymorfizm płciowy. Największy przedstawiciel delfinowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju Orcinus Fitzinger, 1860. Grzbiet czarny, jedynie za okiem biała plama i biaława plama za płetwą grzbietową. Spód ciała biały, połączony z białą łatą na boku. W szczęce i żuchwie 10-13 zębów. Uzębienie wtórnie homodontyczne.

KASZALOT Physeter macrocephalus

Kaszaloty potrafią nurkować na głębokość 1500 metrów. Według jednej z teorii kaszaloty na głębokości ponad tysiąca metrów prowadzą regularne bitwy z kałamarnicami olbrzymimi. Co prawda żaden człowiek nie był nigdy świadkiem takiego starcia, ale mogą o tym świadczyć często spotykane u kaszalotów blizny.
Podstawą pożywienia tego gatunku wielorybów są niewielkie kałamarnice, których wieloryb może zjeść ogromną ilość.
Kolor skóry tych wielorybów może być bardzo zróżnicowany od szarego poprzez brązowy aż do czarnego.

BIAŁUCHA (beluga, wal biały) Delphinapterus leucas

Białuchy wydają odgłosy podobne do śpiewu ptaków i dlatego bywają nazywane przez wielorybników 'słowikami oceanów'. Czasem poszczególne osobniki porozumiewają się tak głośno, że ich 'rozmowę' słychać na powierzchni oceanu.
Oprócz tego belugi mają jeszcze jedną rzadko spotykaną wśród wielorybów cechę: mogą przekręcać głowę i patrzeć przez 'ramię'. Jest to możliwe dzięki specyficznej budowie ich kręgów szyjnych (belugi mają ich siedem).
Osiągają długość 4,5m i wagę około 1,5 tony. Istnieją spore różnice w rozmiarach osobników w zależności od tego gdzie żyje dana populacja. Belugi żyją w Oceanie Arktycznym, u wybrzeży Ameryki Północnej, Europy Północnej oraz Rosji. Zwykle żyją w grupach po 5 do 10 osobników, jednak spotykane są grupy liczące nawet po 100 sztuk.
Zaraz po urodzeniu ich skóra jest różowo-brązowa, z wiekiem staje się jaśniejsza, po osiągnięciu dojrzałości płciowej (czyli w wieku 4-7 lat) staje się prawie biała. Młode rodzą się co dwa lata, ciąża trwa 14 miesięcy. Białuchy żyja około 24 lat.
Należą do podrzędu zębowców, ich szczęki liczą od 32 do 40 zębów. Nie używają ich jednak do przeżuwania, połykają pokarm w całości. Głównym składnikiem ich diety sa ryby, krewetki i kałamarnice.
Belugi pływają wolno dlatego są łatwym celem dla polujących na nie orek. Orki są naturalnym wrogiem tych waleni. Biełuchy muszą jednak zmagać się z jeszcze jednym problemem jakim jest zamarzająca powierzchnia arktycznych wód w których żyją. Kiedy przeręble i otwarte przestrzenie zaczynają zamarzać waleniom tym zostaje odcięty dopływ do pożywienia a czasem nawet tlenu.

bibliografia:
David Burnie "Królestwo zwierząt" Świat Książki
David Attenborough "Life on Earth" William Collins Sons & Co. Ltd
S. Feliksiak, W. Michajłow, Z. Raabe, K. Strawiński "Zoologia" PWN
pl.wikipedia.org

O wielorybnictwie czytaj tu:

http://againess.wikidot.com/delfiny#toc0

http://www.swisscetaceansociety.org/glossaire/whalesindex.html

print